An t‑Éireannach: I Measg Gaedheal na h‑Alban
Le Sorcha Ní Ghuairim
Mód Inbhear Nis
Tá siad ós comhair mo dhá shúl indiu chomh maith agus bhíodar seachtmhain ó soin [sic] ann—fír mhóra dhathamhala, ghnaoi, mná maiseacha, múinte, mánla agus patairí caoin, gleoite de sgoth na h‑alban, iad a’ dul síos agus aníos, anonn agus anall, feistighthe i n‑a gcuid breacán riabhacha. Tá a gcuid amhrán agus ceoil in mo chluasa fós—ceol gur deacair a bhinneas a shárughadh agus amhráin a thógfadh an ceo do’n chroidhe is duibhe faoi’n ngréin indiu. Sin mar a chuimhnighim-se ar Mhód Inbhear Nis agus ar Ghaedhil na h‑Alban, agus tá mé cinnte go dtiocfaidh a raibh d’Éireannaigh i láthair liom ins an méid sin, má’s leor leo é mar mholadh ar an tseachtmhain aoibhinn sin, ar a gcualamar, ar a bhfacamar agus ar ar caitheadh d’ómós linn mar Éireannaigh.
Agus maidir leis an Mód nó Féile Náisiúnta na nGaedheal i n‑Albain, tá creideamhaint mhór a’ dul do’n Chomunn Gáidhealach [sic], do gach fear, bean agus páisde dá raibh páirteach i n‑obair a stiúruighthe agus a riaruighthe agus is cúis áthais linn an toradh millteach a bhí ar a saothar.
Siad na páisdí a chuir tús leis an Mód, agus níor thúsbeag ná suarach é acht an oiread. Bhí árdáin an Móid fúthu féin aca ó’n naoi a chlog ar maidin Dé Máirt go raibh i n‑a Árd-tráthnóna, agus marar sheasadar an fód le aithristheoireacht agus le scéalaidheacht, le ceol agus le h‑amhráin, níor sheas dream ar bith ariamh é. B’aoibhinn a bheith a’ breathnú ar sgata aca agus iad a’ cur a gcuid bábóg a chodladh le suantraighe binn-bhriathrach a bhréagfadh na cuacha agus, ar ndóigh, an t‑é a bheadh tuitithe ar an bhfód gan fuinneamh gan bhrigh, ní i bhfad a bheadh sé mar sin acht é bheith ag éisteacht leo siúd a bhí a’ stocadh agus a’ cornadh an bhréidín, agus iad a’ baint gach le casadh as an bport agus a bhíodar a [sic] bhaint as an éadach. Ní h‑iad na Gaidhilgeoirí amháin a bhain taithneamh as acht chuile dhuine idir Gaedhilgeoirí agus Béarlóirí.
Agus má bhí an chéad lá go maith agus go taithneamhach, bhí na trí lá eile i n‑ann a thigheacht síos leis. Thóg sé an trí lá sin le daoine fásta na dúithche, idir fonnadóirí aonaracha, córacha agus ceoltóirí, a féachaint agus níorbh aon obair éasgaidh sin a dhéanamh. Is beag a chreidfeadh go raibh an oiread fonnadóirí agus ceoltóirí breaghtha i dtír ar bith agus a bhí ar aon‑láthair ag Mód Inbhear Nis, agus ní liachtaighe fonnadóir a bhí ann ná mar bhí amhráin bhinne Ghaedhilge. Mar chruthú ar an spéis a cuireadh ionnta is leor a rádh go mbíodh furmhór na ndaoine a bhíodh i láthair ag na comórtaisí cruinn le chéile aríst ar ais ag na cuirmeacha ceoil san oidhche le h‑éisteacht le lucht buadhte [sic] na nduaiseanna. Agus as sin go dtí deire na h‑oidhche ní bhíodh áit le suidhe ná le seasamh ag na céilidhthe le a mbíodh cruinn le chéile le dúil i gceol agus ins na h‑amhráin ná na h‑Éireannaigh a bhí i láthair, agus tá mé cinnte go raibh stór mór d’amhráin na h‑Alban ag a bhfurmhór a’ filleadh abhaile dhóibh. Is maith an chomhartha an oiread Éireannaigh a bheith i láthair agus a bhí. Cruthaigheann sé go bhfuil Gaedhil na h‑Éireann agus na h‑Alban a’ cur aithne agus eolais ar a chéile agus nach bhfuil siad a’ séanadh a ngaoil le chéile. Agus tuige a séanfadh? Nach muid féin a chéile. Ní i n‑Éirinn amháin atá troid ar siúbhal ar son na teangan. Tá an troid chéadna dá déanamh ag Gaedhil Alban leis an nGaedhilge a thógáil ó’n mbás. Tá muinntir na Gaedhealtachta ar mhí-chaoi annsin mar atá siad annseo, agus tá a sliocht scaipthe ar fud na cruinne go díreach mar atá sgoth ban agus fear Éireann ar fán i measg na gcoimhthightheach.
’Sé mo shúil nach fada go gcuirfidh an dá Ghaedhealtacht aithne agus eolas níos fearr ar a chéile, agus go dtiocfaidh an lá nuair a bhéas gach aon dream aca ag oibriú i n‑aon bhun amháin ar son oighreacht na nGaedheal idir teanga, ceol agus a ngabhann leo.
Go mairidh an Comunn Gáidhealach i bhfad agus go mba fada buan lucht stiúrtha an Mhóid.
Mód Inḃear Nis
Tá siad ós comhair mo ḋá ṡúl indiu ċoṁ maiṫ agus ḃíodar seaċtṁain ó soin [sic] ann—fír ṁóra ḋaṫaṁala, ġnaoi, mná maiseaċa, múinte, mánla agus patairí caoin, gleoite de sgoṫ na h‑alban, iad a’ dul síos agus aníos, anonn agus anall, feistiġṫe i n‑a gcuid breacán riaḃaċa. Tá a gcuid aṁrán agus ceoil in mo ċluasa fós—ceol gur deacair a ḃinneas a ṡáruġaḋ agus aṁráin a ṫógfaḋ an ceo do’n ċroiḋe is duiḃe faoi’n ngréin indiu. Sin mar a ċuiṁniġim-se ar Ṁód Inḃear Nis agus ar Ġaeḋil na h‑Alban, agus tá mé cinnte go dtiocfaiḋ a raiḃ d’Éireannaiġ i láṫair liom ins an méid sin, má’s leor leo é mar ṁolaḋ ar an tseaċtṁain aoiḃinn sin, ar a gcualamar, ar a ḃfacamar agus ar ar caiṫeaḋ d’ómós linn mar Éireannaiġ.
Agus maidir leis an Mód nó Féile Náisiúnta na nGaeḋeal i n‑Albain, tá creideaṁaint ṁór a’ dul do’n Ċomunn Gáiḋealaċ [sic], do gaċ fear, bean agus páisde dá raiḃ páirteaċ i n‑obair a stiúruiġṫe agus a riaruiġṫe agus is cúis áṫais linn an toraḋ millteaċ a ḃí ar a saoṫar.
Siad na páisdí a ċuir tús leis an Mód, agus níor ṫúsbeag ná suaraċ é aċt an oiread. Ḃí árdáin an Móid fúṫu féin aca ó’n naoi a ċlog ar maidin Dé Máirt go raiḃ i n‑a Árd-tráṫnóna, agus marar ṡeasadar an fód le aiṫrisṫeoireaċt agus le scéalaiḋeaċt, le ceol agus le h‑aṁráin, níor ṡeas dream ar biṫ ariaṁ é. B’aoiḃinn a ḃeiṫ a’ breaṫnú ar sgata aca agus iad a’ cur a gcuid bábóg a ċodlaḋ le suantraiġe binn-ḃriaṫraċ a ḃréagfaḋ na cuaċa agus, ar ndóiġ, an t‑é a ḃeaḋ tuitiṫe ar an ḃfód gan fuinneaṁ gan ḃriġ, ní i ḃfad a ḃeaḋ sé mar sin aċt é ḃeiṫ ag éisteaċt leo siúd a ḃí a’ stocaḋ agus a’ cornaḋ an ḃréidín, agus iad a’ baint gaċ le casaḋ as an bport agus a ḃíodar a [sic] ḃaint as an éadaċ. Ní h‑iad na Gaiḋilgeoirí aṁáin a ḃain taiṫneaṁ as aċt ċuile ḋuine idir Gaeḋilgeoirí agus Béarlóirí.
Agus má ḃí an ċéad lá go maiṫ agus go taiṫneaṁaċ, ḃí na trí lá eile i n‑ann a ṫiġeaċt síos leis. Ṫóg sé an trí lá sin le daoine fásta na dúiṫċe, idir fonnadóirí aonaraċa, córaċa agus ceoltóirí, a féaċaint agus níorḃ aon obair éasgaiḋ sin a ḋéanaṁ. Is beag a ċreidfeaḋ go raiḃ an oiread fonnadóirí agus ceoltóirí breaġṫa i dtír ar biṫ agus a ḃí ar aon‑láṫair ag Mód Inḃear Nis, agus ní liaċtaiġe fonnadóir a ḃí ann ná mar ḃí aṁráin ḃinne Ġaeḋilge. Mar ċruṫú ar an spéis a cuireaḋ ionnta is leor a ráḋ go mbíoḋ furṁór na ndaoine a ḃíoḋ i láṫair ag na comórtaisí cruinn le ċéile aríst ar ais ag na cuirmeaċa ceoil san oiḋċe le h‑éisteaċt le luċt buaḋte [sic] na nduaiseanna. Agus as sin go dtí deire na h‑oiḋċe ní ḃíoḋ áit le suiḋe ná le seasaṁ ag na céiliḋṫe le a mbíoḋ cruinn le ċéile le dúil i gceol agus ins na h‑aṁráin ná na h‑Éireannaiġ a ḃí i láṫair, agus tá mé cinnte go raiḃ stór mór d’aṁráin na h‑Alban ag a ḃfurṁór a’ filleaḋ aḃaile ḋóiḃ. Is maiṫ an ċoṁarṫa an oiread Éireannaiġ a ḃeiṫ i láṫair agus a ḃí. Cruṫaiġeann sé go ḃfuil Gaeḋil na h‑Éireann agus na h‑Alban a’ cur aiṫne agus eolais ar a ċéile agus naċ ḃfuil siad a’ séanaḋ a ngaoil le ċéile. Agus tuige a séanfaḋ? Naċ muid féin a ċéile. Ní i n‑Éirinn aṁáin atá troid ar siúḃal ar son na teangan. Tá an troid ċéadna dá déanaṁ ag Gaeḋil Alban leis an nGaeḋilge a ṫógáil ó’n mbás. Tá muinntir na Gaeḋealtaċta ar ṁí-ċaoi annsin mar atá siad annseo, agus tá a slioċt scaipṫe ar fud na cruinne go díreaċ mar atá sgoṫ ban agus fear Éireann ar fán i measg na gcoiṁṫiġṫeaċ.
’Sé mo ṡúil naċ fada go gcuirfiḋ an dá Ġaeḋealtaċt aiṫne agus eolas níos fearr ar a ċéile, agus go dtiocfaiḋ an lá nuair a ḃéas gaċ aon dream aca ag oibriú i n‑aon ḃun aṁáin ar son oiġreaċt na nGaeḋeal idir teanga, ceol agus a ngaḃann leo.
Go mairiḋ an Comunn Gáiḋealaċ i ḃfad agus go mba fada buan luċt stiúrṫa an Ṁóid.
