Urlaḃraiḋeaċt (Phonetics)

Na leathanaigh bhunaidh

Tras-scríbhinn

Ⅰ. — Na Guṫaiḋṫe (The Vowels).

1. Guṫaiḋṫe tosaiġ (Front Vowels).

í:

tír, tiġe.

i:

lide, bille.

ío:

tíorṫa, fíor.

io:

(a) fios.

(b) giolla. (i not pronounced.)

é(i):

céile, féir.

e(i):

beir, ceil.

é(a):

spéarṫa, méar.

e:

beirt, ḃeaḋ, sodar.

ea (æ):

(a) teas, leadaiḋe.

(b) teaċ, fear.

(c) leaṫ.

2. Guṫaiḋṫe cúil (Back Vowels).

ú(i):

(a) cúil, uaire.

(b) siuḃail. (a narrower sound of ú(i).)

ú:

(a) cúl, tú.

(b) b’ḟiú. (a narrower sound of ú.)

u:

ṫug, mac.

ó(i):

óir, fóid.

ó:

(a) fód, eolus, foġlaim.

(b) beo.

o:

bog, loċt.

oi(e):

soir, coire.

á:

(a) tá, d’ḟáġfaḋ, ál.

(b) b’ḟeárr.

á(i):

cáil, fágṫa.

ai

(a) maide, baile.

(b) saileog. (ai here has an e‑sound.)

3. Guṫaiḋṫe meaḋoin (Mixed Vowels).

ui, oi:

druid, toil.

aoi

naoi.

—aiḋe:

leadaiḋe.

leadaiḋeacht, bárdaiḋeacht.

—aiġe:

leadaiḋe.

leadaiḋeacht, bárdaiḋeacht.

ao:

caora.

—ai— (gan béim goṫa): (unaccented.)

codail, socair, i lár na linne.

—a (gan béim goṫa):

pota, cóta.

—e (gan béim goṫa):

maide, laige.

4. Deoġra (Diphthongs).

ua:

ċuala, cuan.

uai:

fuair.

ia:

diallaid, ciall.

iai:

i ndiaiḋ.

aḋ, aġ:

aḋarc, laġad, i n‑aġaiḋ, ar aġaiḋ.

(b) le haġaiḋ.

oġ:

toġa.

oṁ:

doṁan.

5. Guṫaiḋṫe srónacha (Nasal Vowels).

[lom]:

fóġṁar, a ṁáṫair, an áit, saṁail, níos mó (mú), tráṫnóna, a ṁéar, trí ṁíle, ce’(n) ċaoi.

Anáil.

(anáil, breath.)

ṫ, ṡ:

aṫair, áṫas, caṫ, leaṫ, a ṡáiṫ, ṡeas, a hualaċ, a héadan.

Cumusg (Sandhi) (Assimilation, Sandhi).

r′>r:

fuair tú, deir sé.

l′>L:

’ḃfuil tú, ṡíl tú.

d′>d:

cuid (cud) na maoin.

N′>N:

is aoiḃinn duit.

L>L:

ḋíol tú.

s>s′:

tinneas cinn.

l>l′:

ar an saoġal seo.

—iġ>i:

d’imṫiġ sé.

an>inn:

talaṁ an ḟir.

—iṫ>—

maiṫ go leor.

Ⅱ. — Na Consuin (The Consonants).

1. Consuin ċoguais (Gutterals).

(consuin ċoguais, velar gutterals.)

g:

(a) gaoṫ, lag.

ġ, ḋ:

ġaoṫ, ḋall.

c:

cat, lagṫa.

ċ:

ċat, láġaċ, d’árdaiġeaḋ.

ng:

i ngar, seangán.

(b) úġdar, toraḋ. (ġ, ḋ not pronounced as consonants.)

2. Consuin idirḟiaclaċa (Interdentals).

(consuin idirḟiaclaċa, interdental consonants.)

d:

doċar, ród, boċtán.

t:

fata, ceardċa, céadṫa.

N:

teann, carnán, snas, céadna, ar an ól.

L:

loċ, dall, cárla, codlaḋ.

3. Consuin stuaġ-ċarbaid (Alveolars).

n:

sean, mo náṁaid.

l:

do lár, ál.

r:

ráḋ, lár.

4. Consuin ḃairr-ṫeangan (Point-teeth cons.).

(consuin ḃairr-ṫeangan, point-teeth consonants.)

l′:

féile, toil, mo leas.

n′:

báine, mo neart, is sine.

n′˚:

sine na bó.

5. Cab-ċonsuin (Labials).

b:

cab, spalla.

p:

pota, réabṫa.

ḃ:

mo ḃó, caḃair.

(b) taḃairt, duḃairt. (ḃ not pronounced as a consonant.)

m:

mór, lom, i mbád.

ṁ:

saṁraḋ, a ṁáṫair.

b:

bí, beo, beag, breáġ, speal.

v:

ḃí, ḃeó, sléiḃe.

p′:

péire, caipín.

f′:

fíor, a ṗeata.

~v:

trí ṁíe, niṁ.

6. Consuin lainne (Blade Consonants).

s:

sál, glas.

s′:

síoda.

r′:

cóir, láir.

r˳′:

báire. (r˳′, a breathed r‑sound.)

7. Consuin ċarbaid (Palatals).

k′:

cead, leigṫe.

ç′:

mo ċíos, cloiċe, fiċe, fiġfe sé, riṫ, a ṫiġearna, ṡiuḃal.

g′:

geata, laige.

y:

ġeal, páiġe, ḋeas.

ng′:

(a) i ngeall, daingean.

(b) luing. (in this word ng is sometimes pronounced ng′‑g′.)

8. Consuin tosaiġ (Front consonants).

t′:

tír, ṫuit, druidṫe.

d′:

deas, lide, isteaċ.

N′:

Néifinn, ḋár ndíṫ, tinn, sneaċta, túirne, teaċ an ḟir.

L′:

lios, daille, sliġe, coṁairle.

Nótaí

Tá an caibidil seo ábhar éagsúil ón leagan di a foilsíodh sa dara eagrán den chúrsa.

Cuireadh na nótaí atá ar thaobh na láimhe deise de na leathanaigh bhunaidh leis an bpríomhthéacs sa tras-scríbhinn agus dath gorm orthu.